DOV GLAZER
New Orleans,LA, USA
Çeviren: Dt. Bülent Oranlıer
Bu bölüm ortalama ömrü azaltmada en büyük suçlu olan insan anatomisi ile ilgilidir. Ağız bununla birlikte,sigara,alkol ve uygunsuz besinlerin hepsi ağız boşluğundan geçer.
Yanlış beslenmeye bu ciltte başka bir yerde değinilirken (bkz. bölüm 15) burada odak diş ve zihin sağlığı doktorlarına ağız problemlerinin hipnotik yönetimi için anlayışlı çözümler sağlamaktır.Bir yaklaşım önerilir ve yoğun özel pratik ortamında hipnoz stratejilerinin uygulanışını etkili, vakit kazanan ve pratik yapmak için senaryolar sağlanıyor.hasta konforunu artırmak, iyileşme sürecini hızlandırma,ilaç alınımını azaltma ve zaralı ağız alışkanlıkları (parmak ve baş parmağı emme, aşırı bulantı refleksi, bruksizm ve sigara içme) ile ilgili stratejiler okuyucunun ilgisine sunuluyor.Bu hipnotik stratejileri uygulamak, bakımın kalitesini ve onu sağlamadaki tatminini artırabilir.
Ağız boşluğunu insanın varlığının merkezi olarak görmek için zorlayıcı nedenler var.Freud’cu psikoseksüel teoriye göre psikolojik gelişme 3 aşamaya ayrılır. Oral aşama (ilk yıl), anal aşama (2. ve3. yıl) ve genital aşama (yaklaşık 13 veya 14 yıl) genellikle önceki aşamaların bir yada her ikisin dede bireyin hayatının geri kalanını etkileyen libidal enerji mevcuttur. Freud’un kendi anlatımı ile, ağız; bebek ve çevresi arasında ilk aracılık görevi yapar. Sadece doğru besini alma aracı olarak değil ayrıca cinsel zevk sağlayan erogenous bölgesi olarak da görev yapar. Eğer bebek oral aktiviteyle alakalı anksiyete hissederse oral bir bağımlılık sonuç verebilir. Bağımlılık birey tarafından ‘’oral karakter’’ olarak tanımlanan bir kişiliğe sahip birey üretir. Oral bağımlılığının diğer sonucu doyurucu (tatmin edici ) beslenmedir . Birey oral aşama boyunca çevresine bir güven yada güvensizlik duygusu geliştirir.
Güven annenin bebeğin biyolojik ihtiyaçlarını karşılayabilme yeteneğine dayanır, ki bu bebeği onun arzuladığı gibi beslemektir.
Çağdaş diş hekimi onaylar ki; bu sağlık bakım alanında uzmanlık ağız boşluğundaki yumuşak ve sert dokuların cerrahi ve tıbbi yönetimin ötesindedir. Hastanın psikolojik bakımında iyi olması etkili, kapsamlı bakımın ayrılmaz bir parçasıdır. Hastanın ağız boşluğunu fiziksel olarak iyi bir durumda olmasının ötesinde, başarılı tedavide ilgili bir faktör ağız boşluğuyla ilgili hastanın psikolojik olarak iyi bir durumda olması hastanın bir bütün olarak iyi olmasının ön şartıdır .
DİŞ HEKİMİNİ ZİYARET ETMEK BÜYÜLEYİCİDİR
Hipnoz diş hekiminin hastalarla olan ilişkisinde her gün önemli bir rol oynar.diş muayene odasına yürüyen korkmuş hasta çok kesin olarak bir trans halindedir.Klinik hipnozda eğitimli bir diş hekimi bu yoğun güçsüzlük ve korku durumunu ister bir rahatlama ve konfor durumuna dönüştürebilir. Muhtemelen klinik hipnozun diş hekimine en büyük yararı bilinç durumunu far etme ve hastanın konforunu artırmak için sözlü ve sözsüz hipnoz stratejilerini uygulama yeteneğinidir.
Diş hekimi hastanın dikkatini başka yöne çekmek ve dişçi koltuğunda incinebilir kişi olma korkutucu duygusundan uzaklaşmak için mevcut çeşitli araçlara sahiptir. Kişiselleştirilmiş 3d monitörde eğitimsel veya eğlendirici bir video programı sunmak görsel olan fakat görsel işitsel hayal etmede gönülsüz hastalar için aşırı derecede etkilidir. İşitsel kasetçalarlı bir kulaklık . İşitsel olan ve gözlerini kapamaya hazır olan bir hasta için etkilidir.Kimyasal mistik bir deneyim yaratmak isteyen bir hastaya nitrükoksit,oksijen bilinç sakinleştirici önerilebilir. Bu yatıştırıcı tekniklerin her birinin etkililiği diş hekimi ve operatör tarafından önerilen hipnotik telkinlere bağlıdır.Söylenen hissedilen etkiler diğer hangi araçların kullanıldığından bağımsız olarak,en önemli değişmez ,doktorun sözleri ve tutumudur.Hastaya hipnotik olarak olumlu fikirler ve telkinler önerme dövüşme uçma ve ısırma tepkisi ve sakin serin kanlı ve rahatlamış deneyim arasındaki farkı yaratır. Olumlu hipnotik fikirler ve telkinler hastaya diş çekiminden hemen sonra hemostasis yaratma , iyileşme hızını artırma ve operasyon sonrası rahatsızlığı azaltmada hastaya yardımcı olur.Klinik hipnoz stratejileri ayrıca bruksizm, parmak emme ve tırnak yeme gibi zararlı ağız alışkanlıklarını azaltmada çok faydalıdır. Ek olarak, hipnoz hiperaktif bulantı refleksinden muzdarip veya sadece gerekli diş randevularını gerçekleştirmede başarısız ‘’zor’’ hastaların kontrolünde de aşırı derecede yararlıdır.
Klinik hipnozu kullanmada 3 aşama vardır.İlk olarak, diş hekimliği pratiğinden daha yüksek derecede uzmanlık ve zevk almaya yöneltebilmek kendi kendine farkındalığı daha yüksek seviyeye çıkarmada araç olarak.
Kendi kendine hipnozu öğrenme, tecrübe etme ve pratik etme inanılmaz derecede ödüllendirici bir kişisel gelişim aracıdır.Bunun ötesinde, diğer tıp alanlarında doktorlarla görüşmek aşırı derecede eğitici ve aydınlatıcı olabilir.Bizim cemiyetimizde klinik hipnoz amerikan topluluğunun eleman bölümü 2 ayda bir gelişmeleri ve klinik hipnozun durum çalışmalarını tartışmak için toplanır.Resmi görüşmelerin yanında, bu yazar diğer 3 meslektaşı ile (bir genel cerrah,bir çene cerrah, bir psikiyatrist) ile ayda bir kez temel olarak hipnoz tekniklerinin küçük grup pratiklerini gerçekleştirmek için toplanır.Sıra ile (OPERATÖR)ve (denek) olur. Toplantıları videoya kaydeder ve kişisel deneyimlerimizi gözden geçiririz. Bu grup bu toplantıları 1993 den beri gerçekleştiriyor ve bizim hala düzenli olarak toplanmamız hipnoz üzerine araştırma yapmamın değerinin bir kanıtıdır.Hastanın konforunu ve ortak çalışmasını artırmak için direk ve dolaylı sözlü ve sözsüz mesajların sunulduğu hipnotik olarak sakin diş hekimliği çevresi yaratılarak 2. seviye başarılır.Bu seviyede dış kaynaklar veya doktor tarafından üretilen işitseller ve video kasetler sunulabilir.Arka fon müziğinden havadaki aroma ekibin cana yakınlığı ve hastaya olan gerçek ilgiye kadar olan ofisin ambiyansı dişsel tecrübeyi etkileyecektir.Yeteri dozdaki pozitif hipnotik telkinlerle nitrükoksit oksijen bu aşamada etkilidir.Klinik hipnozda ileri düzeyde eğitimli bir diş hekimi hipnotik müdahalenin 3. aşamasını önerebilir.Bu aşamada açık hipnotik etkileşimler kullanılır.Hastayla görüşülür, hipnoz terimi gerçekten kullanılır, bir tarih alınır,rıza formları imzalanılır, toplantı video kasete alınır,hipnotik indüksiyon profili uygulanır ve eğer uygunsa hastaya hipnozun nasıl yararlı olduğunun öğretilmesini isteyip istemediği sorulur.Diş hekimlerinin hastaların davranışlarından ziyade dişlerine şekil verirken çok daha rahat hissetmelerine ve zihin sağlık profesyonellerine uygun göndermeler yapmaya karar vermelerine rağmen kısa hipnotik müdahalenin diş hekimi tarafından yapılmasının uygun olduğu durumlarda vardır.Bazı aşamalarda her dişsel pratik hastayı korkutmuştur.Ve rahatlatmak için telkin önermek isteyen bir diş hekimi bu bölümün içeriğinden faydalanmalıdır.
İlk doktor hasta göz göze etkileşim en can alıcı olandır.Genellikle, hasta kavga –uçuş- ısırma tepkisinin bir derecesindedir.Ve diş hekimi hastanın diş durumundaki konforunu artırmak için bu hipnotik hali bastırma fırsatına sahiptir.Hipnotik etkileşim ilk kelime söylenmeden başlar. Hipnozun etkileşimin bir parçası olduğu adına yazılı ve sözlü bir kontrata girmek için açık bir gayrete girmeye gerek yok ve hasta anında trans durumuna geçer.Diş hekiminin ilk adımı hastanın sandalyesini doktorunki ile aynı seviyeye çıkartmaktır.Kişisel mesafenin ihlal edilmediği ve durumu kontrolde hastaya eşitlik duygusunu iletmek için doktor sandalyesini 5-6 fit geriye çeker.
Tıbbi diş hekimliği sağlık geçmişini gözden geçirildikçe ve dişlerle ilgili sorunlar
Tartışılırken doktor hastaya doğru yaklaşır.Bir noktada hastaya arkadaşlarının onu hangi isimle çağırdığı sorulur. Ve bu ismi kullanmak için izin istenir.Tıbbi ağız incelemesi yapılmadan ve herhangi bir operatif prosedür uygulanmadan hastanın kontrol duygusunu artırmak için aşağıdaki sözler kullanılır.
Jane sana çok ilginç bir şey göstermek için elimi omzuna koymak istiyorum Omzuna biraz basınç uygulayabilir miyim ? (izin genelde bir baş sallaması şeklinde gösterilir.ve vücudun yüzden uzak parçaları nazikçe fakat yinede sertçe sıkılır.Bunu hissedebiliyorsun değil mi?) Hissetmek doğru, aynı şekilde yaptığımız her şeyin senin için olduğunu hissedebilirsin.Hissetmek doğru ,herhangi bir nedenle durmamızı istersen yada herhangi bir şey hakkında sorun varsa, sadece sol elini kaldır.(sağ elini kullanan diş hekimi için sol el bilekten nazikçe kaldırılarak kucaktan 15 cm yukarıya kaldırılır.)Bilmek istediğin her şeyi sana her zaman söyleyeceğiz.Eğer merak ediyorsan senin seyretmen için bir el aynamız var. (10 cm lik aynayı sağ elde tutulması için öner.) Bir çok insan sadece gözlerini kapatmayı tercih eder.Sen ne istersin.
Şu not edilmelidir ki bu hasta-yetki verme etkileşiminde , ağrı, acı ve rahatsızlık kelimeleri hiç kullanılmamıştır. Hasta:’’ doktor hiçbir şey hissetmek istemiyorum ‘’ dediği zaman ima acı hissetmekten kaçınma arzusudur. Hissetmek ve acı terimleri kendi arasında değişebildiği için , büyülenmiş hastaya uygun değişik bir tutum sunulur.Hasta daha pozitif bir tavsiye için hazırdır ve diş hekimi koltuğu geriye yatarken aşağıdaki telkinler önerilir:
Koltuğun arkası yavaşça geriye doğru yaslanırken ne kadar rahat olduğunu fark et.Bu koltuk sana mükemmel bir destek veriyor.Bu sadece kendinin harika rüya gibi rahatlatıcı duruma geçmesine izin vermen için mükemmel bir fırsat.Telefon araması,senin üzerinde bir ısrar yok,sadece senin dişlerin veya dişetin ile ilgileniyorken kendinin gevşemesine izin vermek,senin için doğru olacaktı? Gözlerinin kapanmasına izin ver,derin bir nefes al ,çenenin ve dudaklarının ayrılmasına ve gevşemesine izin ver. Yer çekimi gücünün ağzını doğal olarak açmasına üzün ver .Senin rahatlatıcı yerinde olman ne kadar rahat hissettiriyor ve ne kadar eğlenceli hoşa gider bir şekilde şaşır. Senin sıcak ,güvenli ve güvende hissettiğin mükemmel yer. Daha önce bulunduğun veya ziyaret etmeyi dört gözle beklediğin yer.Anı dağların zirvesinde yüksekte veya deniz kıyısında onu bütün hislerinle tecrübe et her an oradaymış gibi dokun, kokla duy,gör ve hisset .Bu özel zamanın keyfini çıkar.
Hastaya ağzını genişçe açmayı denemesini söylemek yerine,dişsel prosedürü başlamışken , yüz ifadelerinin bütün kaslarının gevşemesine izin verirken bu görevi yer çekiminin yapmasına izin vermek için nazik telkinler önerilir.
Bu prosedürün sonunda hastaya yaptığı ortak çalışma için teşekkür edilir ve sakin olma ve gevşeyebilme yeteneği övülür. Bir sonraki ziyarette eli omuzda hissetmenin derin bir nefes almak, ağza bakım yapılıyorken derin rahatlama tecrübesinden hoşlanmak için bir başlama işareti olarak görev yapabileceği telkini önerilir.
POST OPERATİF HEMOSTAZ TEDAVİ TELKİNLERİ;
Cerrahi müdahale yapılacak hastalarda ilave telkinler verilmelidir.Kanamaya neden olabilecek diş çekimi yumuşak doku lezyonlarının çıkartılması ve periodental cerrahi sonrasında oluşabilecek kanamalar hakkında hastaya önceden bilgi verilmeli ve aşağıdaki telkinlerde bulunulmalıdır.
Proses olması genellikle olması gerektiği gibi oldu,eğer bir problem varsa hasta detaylı bir şekilde bilgilendirilmelidir ve şimdi tedavi zamanıdır.Lütfen çekim Boşluğunun hafifçe kanamasına izin verir ki,akan sıvı gereksiz birikintileri ve toksinleri yıkayarak dışarıya atsın .O zaman kanamayı durdur ki çekim boşluğu kan pıhtısıyla dolsun ve pıhtı oluşabilsin. Vücudun bunu nasıl yapacağını bilir(2*2 boyutlarında çekim boşluğuna gaz tampon koyun) herhangi bir yeriniz kesildiğinde yaptığımız gibi önce kesilen yere basınç uyguladığınız gibi çekim boşluğuna gaz tampon yerleştirerek ısırın.Çekim boşluğunu dış etkenlerden koruyun , çekim boşluğunda çok kısa bir sürede koruyucu bir tabaka oluşacak ve ileriki günlerde bu tabaka kat kat çoğalacaktır.Takip eden aylarda ise çekim boşluğu kemikle dolacaktır.Amacınız çekim boşluğunun iyileşmesini doğal yolla sağlamaktır.Nasıl kolumuzda herhangi bir kesik olduğunda yarayı korumak için elinizden geleni yapıyorsanız çekim boşluğunu korumak içinde Zaralı şeylerden kaçınmanız ve sağlıklı yiyecekler tüketmeniz gerekir.24 saat boyunca sigara içmeyiniz, baharatlardan sakınınız, serin ve tatlı yiyecekler tüketiniz.Soğuk gereksiz şişmelere engel olur ve şeker iyileşmeyi hızlandırır. Dondurma ve süt ürünleri kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar ve iyileşme sürecini hızlandırır. Tükürüklerimizin immünglabülinler ve yıkama etkisi nedeniyle ağız boşluğu mukozası vücudun en çabuk iyileşen bölgesidir.Yaraya gereken özeni gösterin ve ne kadar hızlı iyileştiğini görün. Eğer herhangi bir sorununuz olursa evden muayenehaneyi arayın.(hastaya çekim sonrası hazırlanmış bakım broşürü verin ve ev telefonunuzu kendi el yazınızla yazın ) Hastaya ağrı kesici amaçlı değil kendini daha rahat hissetmesi için önerin
GERÇEKTEN SİGARAYA BAŞLAMAK İSTİYOR MUSUNUZ
Hipnozun kullanılabileceği alanlardan biride 3 dak. Da sigara bıraktırmaktır. Fakat bu çok iyi bilinmemektedir.Oral muayene ve kanser taraması sırasında eğer hastanın sigarayı bırakacağına dair bir belirti var ise aşağıdaki diyalog çok yararlı olabilir.
Doktor: en son sigaranı ne zaman içtin?
Hasta cevap veriyor:muayenehaneye gelirken yolda yarım saat önce
Doktor: yani son sigaranı 6 mayıs 1997 saat 3 de içtin. Gerçekten sigara içmeye başlamak istiyor musun?
Hasta(duraksayarak) 18 yaşımda sigaraya başladığımda hiç hoşuma gitmemişti.Her seferinde bir sigara yaktım ve içime dumanı çektim,sigaraya başladım.Şu anki bilgimle bugün yeniden başlama isteği duymuyorum.
Doktor:başlama tercihi tamamen size ait.derin bir nefes aldığınızı düşünün tuttuğunuzu ve yavaşça bıraktığınızı farz edin.Günde 8 fincan su içmenin ne kadar iyi bir alışkanlık olduğunu farz edin. Ağzınızı temiz ve sağlıklı hissetmeniz için dişlerinizi ve dilinizi günde birkaç kez nazikçe fırçalayın.
İnsanlar bir şeyi bırakmaktan nadiren hoşlanırlar. İnsanlar bırakmaktan başlamaya odaklanmalıdır. Bu strateji bırakmadaki başarısızlık korkusunu ortadan kaldırır, doktor hasta ilişkisini germez.Eğer daha yoğun bir etkileşim istenirse hasta bir psikiyatriste veya sigara bırakma kliniğine yönlendirilmelidir.
Ulusal kanser enstitüsüne göre diş hekimleri eğer hastalarını sigarayı bırakma konusunda gerekli ilgiyi gösterirlerse hastalarını sigarayı bırakmalarında önemli rol oynayabilirler .Sigara içenlerin %95’i herhangi bir sigarayı bıraktırma programıyla bağlantısı olmadan sigarayı bırakmışlardır.Bunda motivasyonlarının yüksek olması ve kendilerine güvene ilaveten ailelerinden arkadaşla doktor ve diş hekimlerinden aldıkları cesaret rol oynamıştır.Gerçekte,klinik çalışmalar hastalarına sigarayı bırakma konusunda kısa mesajlar verilmesinin olumlu sonuçları 2-10 kez artırdığını göstermektedir.
AERATÖR SESİNDEN HİÇBİR ŞEY DUYAMIYORUM.
Şunu yapmanızı istiyorum değil, olumlu güçlü telkinler şeklinde olmalıdır. Örneğin: her gün diş ipi kullanmayı unutma yerine, her gün diş ipi kullanmak diş etlerinin sağlıklı kalmasını sağlar biçiminde telkinler daha olumlu cevaplar alınmasını sağlar. ( Gevşeme) Rahatlık, nefes alımı uzaklıkta.
Eğer hasta diş hekimi muayenesinde belirgin bir endişe duyuyorsa ve hipnozla kısa bir sürede sakinleşmek isterse, 1982 yılında bir müellifin geliştirdiği bir 5 dakikada gevşeme egzersizi önerilir. Hasta bu egzersizi yaparken doktora gerek yoktur. Bu kasetin bir kopyası hastaya evde çalışma yapması için verilebilir ve ya bu hastanın tedavisinin 1.seansı olarak muayenede dinletilebilir.
I. GİRİŞ
Önümüzdeki 5 dakika içinde Hipnotik transa girmek için etkili bir teknikle karşılaşacaksınız.Sadece telkinleri dinleyiniz, önerileri yapınız, tekniğin sürpriz ve eğlendirici etkisini görünüz.
II. UYGULAMA
A- Gerilim
Dikkatinizi ellere odaklayınız. El avuçlarını birbirine yapıştırın ve parmakların temasını sağlayın. Ellerinizi çene hizasına kadar, dirsekler vücuttan ayrı olacak şekilde kaldırınız. Gerginliği parmaklarınızda, ellerinizde, kollarınızda omuzlarınızda, boynunuzda hissedecek kadar basıncı artırın. Dişlerinizi sıkın, gerilimi çenenizde, yüzünüzde ve başınızda hissedin.
Gözlerinizi sıkınız, kafanızı sıkıca bastırınız.
Gerilimi hissedin.
B- Gevşeme
Şimdi gevşeyin, eller aşağıya, gözler kapalı. Burnunuzdan derin bir nefes alın ve tutun, şimdi yavaşça bırakın. Rahat, huzurlu, gevşemiş . Dudaklar bir arada, çene gevşemiş ve rahatlamış. Gözler kapalı, kollar ve bacaklar rahat bir pozisyonda vücudunuzun rahatça koltuğa gömülmesine izin verin. Gerilimin tepeden tırnağa aktığını hissedin, başınızın çevresindeki kasların, şakaklarınızın, alnınızın, kaşlarınızın, gözlerinizin, burnunuzun, yanaklarınızın, dudaklarınızın, çenenizin, çene ucunun, kulakların, boynun omuzların, kolların ellerin, parmakların gevşediğinin arkına varın.
III. TELKİNLER
Gevşemeyi tümüyle hissedin, kendinizi sıcak emin ve güvende hissedin. Yeniden burnunuzdan çok çok derin nefes alın tutun, yavaşça nefesinizi bırakarak gerginlikten kurtulun. Kendinizi gerginlikten kurtulmuş, iyi rahatlamış ve güvende hissetmenin sadece bir nefes uzakta olduğunu hissedin. Bunun gerçekleşmesini isteyin, olmasını umun, olacaktır. Sakinliğin huzurun tadını çıkarın.
IV. UYANMA
Şimdi eğlendirici gevşemiş dinlenmeden, sonra uyanma zamanıdır. Kendinizi doğal olarak yenilenmiş, zinde canlı hissedin. Bedenen, zihnen sağlıklı hissedin. Gözler açık ve parlak uyanık ve tazelenmiş. Uygulamaya, tedaviye hazır.
Bu teknik, baş, yüz ve ağız gibi innervasyonun çok yoğun olduğu vücut bölgesine odaklandığı için çok etkilidir. Beyin beden ve beden beyin etkilerinin en belirgin baş, yüz ve ağız çevresinde görülür. Ağız çevresindeki oblik kasların hafifçe kasılmasıyla ortaya çıkan gülümseme insanların keyfinin yerinde olduğunu gösterir. Massater ve temporal kasların kasılması ise sadece ağız çevresinde ya da yüzde değil, Fakat bütün vücutta gerginlik hissedilmesine sebep olur. Doktor kasette hastalarına yalnızca gevşemeyi değil, kas gerilimlerine bağlı baş ağrıları ve bruksizme engel olmayı öğretebilir.
AĞRI GERÇEKTEN SADECE BEYİN KAYNAKLI MIDIR?
Baş ağrısı ile uğraşan doktorların tüm tıbbi ve diş hekimliği üzerine araştırmalar sonucunda herhangi bir neden bulamayıp buna psikolojik açıdan bakmaları ilginçtir. Temporal bölgedeki gerilime bağlı baş ağrıları bruksizme veya maloklüzyonlara bağlanabilmektedir.
Kas gerilemelerine bağlı baş ağrıları ile ağız ilişkisini anlatmak için, sağ elinizin parmak uçlarını hastanın sağ şakağına, sol elinizi parmak uçlarını da sanki masaj yapacakmış gibi yerleştirin. Dişleri kenetlensin, kaslarındaki şişkinliği hissedin. Ağız kapağında, dişler rahatça düzgün kenetleniyor mu? Her iki tarafta da kaslar eşit olarak kasılıyor mu? Eğer dişler rahatça kenetleniyorsa soğuğa ya da basınca duyarlıysa, çene yana kaymadan ağız yeteri kadar açılamıyorsa, çene açılıp kapanırken kulak çevresinden anormal sesler geliyorsa, çiğneme kasları hiperaktif ve perküsyona duyarlı ise, mandibuler eklem fonksiyon bozukluğu açısından değerlendirilmelidir. (T.M.O.) (Tempora mandibuler diş arden )
T.M.D, daha popüler olan T.M.J. Tempora Mandibuler Jant Pain Dysfunction, Syndrome için kısaltılmış şeklidir, nin yerini anlamaktadır.
Bu bozukluk mandibulanın kafatasıyla iskeletsel uyumsuzluğu ve çiğneme kaslarının baş boyun bölgesi kaslarıyla nöromusküler dengesizliğiyle karakterine ortopedik bir sorun olarak da görülebilir. Eğer alt çene asılmış kapanma örneği kapatılmaya çalışılırsa, dişler karşılıklı düzgün kapanamazlar, sadece birkaç diş üzerine anormal basınç gelir.
Nöromüsküler sistem, tam kenetlenmeye engel olarak bu dişleri aşırı basınçtan korur, ama bu çiğneme kaslarının aşırı yorgunluğu ile sonuçlanır. Bu fizyolojik olmayan durumun devamında altçene disfonksiyonu kas spazmı ve ağrı meydana gelir.Bu siklus karşıt dişler rahat kapanış sağlayacak hale gelinceye kadar ve ağrısız kapanış alışkanlığı edinilene kadar devam eder.
T.M.D. nin etkili tedavisinde iki pronged yaklaşıma ihtiyaç vardır. Bunla Noious dental uyanmaların elimine edilmesi ve çiğnem ve yüz kaslarının tıbbi olarak gevşetilmesidir.
İlaç kullanımı ve masan sore kasların tedavi sürecini kısaltabilir. (etpediale). Fiziksel etkenlerin ortadan kaldırılması zamanla genleşmiş ya da pürüzlenmiş dolgu yüzeylerinin cilalanması kadar basit olabilir. Tedavi komple ortodantik tedaviden ızro köprü yada implant yapımına çene koruyucusuna kadar değişebilir. Fakat bazen bu kasların sıkılması ve diş teli takılması pozisyonları nedeniyle mümkün olmaz. Bu sorunun çözümü koordineli bir çaba gerektirir. Hasta çiğneme kaslarını nasıl gevşeteceğini öğrenmeli ve diş hekimi de kapanışı optimum rahatlama sağlayacak şekilde ayarlamalıdır. Kasların nasıl gevşetileceğini öğrenmek, gündüz ve gece kasılmalarına engel olmak ve dişleri aşındırmak çok kolay iş değildir. Yaklaşımlar ortodantik aletlerin ve splintten, trisiklik, antidepressan kullanımına konsültasyonundan hipnozla gevşeme eğitimine kadar değişebilmektedir.
Daha önce tanımlanan 5 dakikada gevşeme egzersizinin hastanın rahatlamasına yardımcı olduğu ve dişlerinin dengeli kapanmasını sağladığı kanıtlanmıştır. Dişler ayarlandıktan sonra, egzersizin çenenin yeni pozisyonunda gevşemeye yardımcı olduğu saptanmıştır. Eğer kaslar hala gerginse masajla kasları gevşetmek doğrudur.
Akut baş, yüz ve alt çeneye egzersizler gün boyu birçok kez tekrar edilmelidir. Daha sonra ise baş ağrısı tekrar ederse yinelenmelidir.
Bruksizmin sebebi abscure ve dispuled dir. Varsayılan nedenlerden birisi dişlerin fonksiyon ve ya dinlenme esnasında anatomik etkileşimidir.
Zihinsel bozuklukları olan çocuklarda bruksizm daha sık görülmektedir. (Pedenson ve Schneider, 1991)
Çocukluk çağında bruksizm çeşitli …….. neden olmaktadır. Diğer kalıcı olarak hasar görebilmektedir. Uzun süreli şiddetli bruksizm diş yüzeyi aşınmalarına, fraktürlere veya pulpanın açılmasına ya da nekroza neden olabilmektedir. Periodonsiyum ve dişlerde yarattığı yıkıcı etki çiğneme esnasındaki ağrı ve rahatsızlık oluşturmak için yeterlidir. Eğer alışkanlık uygun şekilde sayılması veya gerektiğinde alışkanlıkların değiştirilmesinde klinik hipnoz yararlı olur.
İstenmeyen alışkanlıklardan kurtulmada ya da azaltmada kullanılan teknikler yok olması, önceki davranışlarını kötüleme, geçici olarak ayrıcalıkları inkar etme, cezalandırma, direkt olumsuz tepki nedenini soruşturma, alternatifleri gözden geçirme, davranış bırakıldığında ödüllendirmedir. (Peterson ve Schneider 1991 ) Diş hekimleri genellikle bu zaman alıcı metotları uygulayamazlar. Ama koltukta birkaç dakikada uygulayabilecekleri hipnoz teknikleri sayesinde dramatik sonuçlar elde edebilirler.
PARMAK EMMEKTEN VAZGEÇİME
Oral alışkanlıklar kitabının yazarlarına göre (Peterson ve Schneider 1991) davranışsal bir yaklaşımla çocukların % 13-45 arasında parmaklarını emdikleri bildirilmektedir. Pratikte bütün çocuklar bu alışkanlığı yaşamlarının ilk birkaç ayında başlarlar. 3-5 yaş arasında çocukların çoğu bu alışkanlıklarını kendiliğinden bırakırlar.
Parmak emmelerin ciddiyeti ve oluşturacağı sorunlar emme sıklığına, sürecine, yoğunluğuna ve parmağın ağız içindeki pozisyonuna bağlıdır. Parmak emmeye bağlı olarak dentaalueoler bölgede antorior açık bileve alveoler kemik büyümesinde azalma görülür. Eğer bu alışkanlık puberledöneminin ötesine taşınırsa bu sorunlar kendi kendine geri dönemeyecek safhaya ilerler.
Parmak emmeye engel olmak değişik yollarla mümkündür. Parmak emmeye genellikle eşlik eden oyuncak gibi objeler vardır. Ağza sokulan bu cisimlerin, uzaklaştırılmasının parmak emmeyi de engellediği gösterilmiştir. Çocuğu obje ile parmak emme arasındaki ilişki izah edilip takiben objenin uzaklaştırılması parmak emme sorununu çözmeye yardımcı olabilir. Emilen baş parmağa acı bir solüsyon sürülmesi ampirile bir çözüm olabilir. Oklüzyona engel olmayacak tarzda molalarla tutturularak damaktan geçirilen bar, çocuğa alışkanlığını hatırlatmakta ve yoğun alışkanlıkların bırakılmasında oldukça etkili olmaktadır. Üst kesicilere uygulanan dil önleyicilerde çocuğa alışkanlıklarını hatırlatmaktadır.
Psikoterapinin, etkisinin yüksek olduğu gösterilmiştir. Bu terapi entelektüel, duygusal ve hipnotik yaklaşımlar içermektedir.
Yaş gerileme’nin kullanılmasının çok etkili olduğu Crasilneck ve Holl(1995-1990) tarafından gösterilmiştir.
Eğer parmak emmesinin altında yatan travmatik ya da sembolik bir neden varsa bu genellikle hipnoz altında karşılıklı konuşmayla açığa çıkarılabilir. Bunun için fantastik tiyatro teknikleri yada parmak emme alışkanlığının başladığı döneme geri döndürme tekniği ile sorun anlaşılır. Sorun anlaşıldığında tedavi bu amaca yönelik uygulanır.
Hipnoz altında çocuğa baş parmağının tadının acı olmaya başladığı söylenir. Bu etki parmak emme arzusu gidinceye kadar hatırlanacaktır. Çocuğa parmak ağza gittiğinde, parmağın acı tadının onu uzaklaştırması için motive etmesi söylenir.
Çocukla ebeveyn arasındaki etkileşim düşmanca hale gelmesine izin vermeden, herhangi bir olumlu gelişme hemen ödüllendirilmelidir. Bu sorunun çözülmesinde sıklıkla kendi kendine hipnoz önerilmektedir.
Tedavide bir başka yaklaşım ise Milton H.Erickson’ un Parmaklarına Adil Davran yöntemidir. Çocuğa açıklama sol baş parmağına gösterdiği ilgiyi, sağ baş parmağına da göstermen gerekir şeklinde yapılır. Dolayısıyla sol baş parmak % 50 oranında daha az emilmiş olur. Alışkanlık doğal olarak azalır. Çocuğa diğer parmaklarını da emerek onlara da adil davranması söylenir. ( Erickson 1990)
Çocuğa bu telkinler verildikten sonra aile içeriye alınır ve çocuğa bütün parmaklarını emmesi gerektiğini hatırlatması konusunda yardımcı olması istenir. Çocukla aile bu yaklaşımdan oldukça memnun kalmaktadırlar, çünkü çocuk bütün enerjisini ne yapmaması istenen şeylere değil, yapılması istenen olumlu şeylere yöneltir. Sonuçlar oldukça iyidir.
ABARTILMIŞ ÖĞÜRTÜ, BULANTI
Normal fizyolojik bulantı refleksi diş hekimliğin de önemli bir yere sahiptir. Castro bağırsak girişin yabancı cisimlerle hayati tehdit edici şekilde tıkanmasını engeller. Diş hekimliğinde forinkse istenmeyen materyalin sızdığını haber verir. Bununla birlikte bazı hastalar oral uyaranlara karşı çok aşırı tepki abartılmış reaksiyon gösterirler. Aşırı bulantı diş hekimlerinin hastayı muayene etmesine ve ya herhangi bir işleri yapmasına engel olabilmektedir. Diş hekimlerinin kullandığı delici kesicidiş tedavisinde kullanılan aletler ağız boşluğunu daraltarak hastanın boğulma hissine kapılmasına neden olarak refleks olarak bulantı başlar.
2- Daha önce hastada aşırı bulantıya sebep olmuş koşulların oluştuğunda, hastanın kendisini bulantıya meyilli hissetmesi.
3-Doktorların hastayı, kronik sorunlu olarak damgalamaları, hastanın kendisini problemli olarak görmesine neden olur.
Aşırı bulantı refleksi olan hastaları iyileştirmenin pek çok etkili yolu vardır. İlk olarak hastaya ağızları açıkken de , ağızlarından nefes alabileceklerini gösterin.Hastaya ağzını yavaşça kapamasını ve burnundan sakince nefes alıp vermesini söyleyin.Biraz sonra, hastanın burnundan nefes alıp vermeye devam etmesini ve ağzını açmasını Son olarak hastanın iznini alarak ağzı açıkken ve burnundan nefes alırken,ağızda çalışmayı deneyin. Hava su şırıngası ile hastanın ağzına yavaşça bir miktar su sıkın.
Hastanın ağzı su ile doluyken bile rahat nefes alabileceğini görmesini, denemesini sağlayın.
Protez kullanmaya,radyografi çekmeye ölçü almaya engel olacak kadar bulantı refleksi olan hastalara yardımcı olmak için aşağıdaki Dr. Harold Golan’ın Klasik notlarına (Golan 1990 a) dayanan aşağıdaki değişiklik yapılan yazı veya benzerleri diş hekimi tarafından önceden kaydedilerek hastaya muayenehanede dinletilebilir yada hastaya bir kopya verilerek evde dinlemesi istenebilir.
Beden insanın en değerli varlığıdır.İyi ve sağlıklı olmayı hak eder Yeni dişler yada protezle yüz daha güzel görünür. İnsanların yeni gülüşünüze nasıl sıcak cevap verdiklerini görün yeni dişlerinizle daha iyi yemek yiyebilir,daha doğal yutabilir, sindirime yardımcı olursunuz .Unutmayın yaşamak için doğru düzgün çiğnenmiş ve sindirilmiş yiyeceklere ihtiyacınız var.
Solunumun nasıl yavaşladığının farkına vararak kendinizi iyi hissedin.Tepeden tırnağa bütün kaslarınızın (kasların isimlerini söyleyerek ) kolaylıkla gevşediğini görün, bu eğlenceli sakin nefes alma egzersizini günde en az 6 kez , doğal alışkanlık haline gelinceye kadar tekrarlayın. Bunun belirli bir süre sonra gözler açık veya kapalı tekrar edin, çünkü yemek yerken insanın gözleri açık olmalıdır.
Bu muhteşem yeteneğinizi ne zaman ihtiyacınız olursa kullanın. İnsanın bedenini kontrol edebilmesi memnuniyet vericidir. Gülün, sınırsız güven ve gurur duygusunu hissedin. Ağız ve boğaz dokularınıza gülümseyin bu bedenin tadabileceği en büyük rahatlık. Şimdi sıkı bir yumruk yapın kolunuz rijit,güçlü ve sıkı olsun. Daha güçlü, daha sıkı. Gerilimi hissedin. Şimdi gevşeyin (el kol gevşer).Bulantı öğürme anında olanda budur. Boğaz kaslarını gerip, kasları gevşetmeyi unutmaktır. Şimdi diğer el ve kolunuzu önce gerdirin sonra gevşetin. Kasları nasıl kasıp gevşetebileceğini bilmek şahane bir yetenektir. Ağız ve boğazın her bir bölgesi sıkılaştırılıp gevşetilebilir. Ağzınızı gevşetin, damağınızı boğazınızı ,ağız tabanınızı ve yanaklarınızı gevşetin. Gevşemeyi hissetmeye devam edin , gözleri açın, ağzınızı açın, temiz parmağınızla ağzınızın değişik bölgelerine dokunun ve rahatlığı fark edin . Ağzınızın her tarafına dokunabilmenin verdiği büyük güven duygusunu tadın, deneyin
Şimdi, sanki tatlı bir uykudan uyanırmışçasına kendinizi dinlenmiş yenilenmiş hissedin , birkaç dakika içinde gözlerinizi açın, içinizdeki gülümsemenin büyümesine izin verin.
Azot oksit öforik hipnotik safha oluşturmada ve pozitif hipnotik telkin almada hayati bir rol oynar.Azot oksitle bilinçli sedasyon, çağdaş diş hekimliğinde önemli bir yardımcı unsurdur.
Diş hekimi korkusu ve ağrıya duyarlılık ilişkisinin araştırıldığı çeşitli çalışmalarda,endişe arttıkça, hissedilen ağrının da arttığı saptanmıştır.Diş hekimi korkusu ilaç kullanılmadan da ortadan kaldırılabilir. Holdan(1983), diş hekimliğinde endişenin ortadan kaldırılması ve ağrının azaltılması için ilaç kullanılması gerektiği inancının yanlış olduğunu yazmaktadır. Yazar,psikosomatik prensipler ve hipnotik telkinleri de içeren yada içermeyen psikolojik uygulamalarla, ilaç kullanımının azaltılabileceği yada ortadan kaldırılabileceğini ileri sürmektedir.
Azot oksitin/oksijenin faydaları geniş olarak bilinmektedir. Giovanetti (1985) yaptığı ilk çalışmalarda % 20lik azot oksitin , 15mg subkütan morfin uygulanmasına eşdeğer etki yaptığını saptamıştır. En son çalışmalar azot oksitin ağrının bütün kompanentlerinin etkisini azalttığını göstermiştir.
Ampirik olarak azot oksit / oksijen başarısını önemli ölçüde artırmıştır.Quarnstrom ve miligram (1989) yaptıkları bir klinik çalışmada sadece transcutaneus elektriksel sinir uyarılması % 53 hastada (TENS) anestezik olarak kullanarak kabul edilebilir seviyede (hafif veya hiç ) başarı elde etmişlerdir.Bunun yanında tens le birlikte azot oksit kullanarak hastaların % 82 sinde kabul edilebilir ağrı seviyeleri yakalanmıştır. Azot oksite bağlı morbidite ve mortalite ,azot oksit konsanstrasyonunun %80 nin üzerine çıkması durumunda ortaya çıkan arterial hipoksiyle ilişkilendirilmektedir.
Azot oksidin hipnotik safhaya benzer bir etki gösterdiği saptanmıştır.Goepherd ve ark (1985) hipnotik telkin azot oksitle birlikte verildiğinde genel olarak hastalar , terapötik safhaya , öfori safhasına veya sedasyon safhasına daha düşük azot oksit seviyesinde geçmektedirler ilaveten azot oksit kullanımında dirençli hastalar bile telkinlere cevap vermektedirler.
Gazın transa geçişi sağlayan aşikar etkisinin yanında, gaz derin, tendon ve koruyucu refleksleri korur ve hava yolunun açık kalmasını sağlar.
Çağdaş diş hekimi yüksek kaliteli bir hizmet sağlamak için zamanı etkili kullanmalıdır.Bu bölümde yazar, diş hastalarının bakım ve tedavisi için hipnotik prensipler uygun fikir ve önerilerde bulunmaktadır.Sesli kaset , video başlık ve hipnotik telkinle azot oksit kullanımı zaman içinde test edilmiş ve etkileri kanıtlanmıştır.
Bu işe karşı olanların hipnozun çok uzun zaman aldığı gerekçeleri daha fazla geçerli olmayacaktır.Bu konuda mesleki tatmin ve tedavi kalitesini artırmak için daha fazla eğitim ve klinik çalışma yapmak modası geçmiş bir uğraşı olmayacaktır.
Crasilncck, H. B. & Hall, J. A. (1985). Clinical Hypnosis: Principles and Applications.Orlando, FL: Grime & Stratton. Crasilneck, H. B. & Hall, J. A. (1990). Hypnosis with naifbiting. In D. C. Hammond (Ed.)Handbook of Hypnotic Suggestions and Metaphors, (p. 429). New York: W. W. Norton. Eli, liana (1992). Oral Psychophysiology: Stress, Pain, and Behavior in Dental Care. BocaRaton, FL: CRC Press.Erickson, M. D. (1990). Milton H. Erickson’s suggestions for thumbsucking. In D. C. Hammond (Ed.) Handbook of Hypnotic Suggestions and Metaphors, (p. 498). New York: W. W. Norton.Erickson, M. H., Hersbman, S. & Sector, I. I. (1990). The Practical Application of Medicaland Dental Hypnosis. New York: Brunner/Mazcl. Giovannitti, J. A., Jr (1985). Pain control in dentistry: Oral prcmedicatioti and nitrous oxide.Compendium, (October), 653.Goepferd, S. ct al. (1985). In R. B. Simpson (Ed.) Hypnosis in Dentistry (pp. 45-46)Illinois: Charles C. Thomas, pp. 45-46. Golan, Harold P. (1990ji). Gagging. In D. C. Hammond (Ed.) Handbook of HypnoticSuggestions and Metaphors. (pp. 185-187) New York: W. W. Norton. Golan, Harold R (I990b) Suggestions with TMJ and bruxism. In D. C. Hammond (Ed),Handbook of Hypnotic Suggestions and Metaphors. (p. 183), New York: W. W. Norton. Holden, G. P. (1983) Dental pain and anxiety control. In M. P. Coplans & R. A. Green (Eds),Anaesthesia and Sedation in Dentistry, Vol. 12 (p. 207), of Monographs in Anacsthcsiol-ogy. Amsterdam: Elsevier Science Publishers. Peterson, J. E. Jr & Schneider, P. E. (1991). Oral habits: a behavioral approach. Pediat. Clin.N. Amer., (October), 1289-1307. Quarnstrom, F. C. & Milgrom, P. (1989) Clinical experience with TENS and TENScombined with nitrous oxide-oxygen. Anesth. Prog., (March-April), 66.