Azerbaycan Tıp Eğitiminde Psikiyatri (Psihiatriya) 
Psihiatriya yunan sözü olub “Psyche” – ruh, “iatria”- müalice edirem demekdir. Geniş me’nada psihiatriya ruhi hestelikleri etiologiyası, patogenezi, müalicesi ve profilaktikasından behs eden klinik tebabetin mühüm bir bölmesidir. Müasir psihiatriya agır psihi hesteliklerle yanaşı, nevrozları, şehsiyyetin pozuntularını, somatik hestelikler zamanı rast gelinen psihopatoloji halları ve s.-ni ehate edir.
Psihiatriya ümumi ve hüsusi hisselere bölünür. Umumi psihiatriya (ve ya ümumi psihopatologiya) psihi hesteliklerin elametleri, onların inkişaf hüsusiyyetleri, etiologiya ve patogenezinin ümumi ganunauygunlugları, müayine metodlarından behs edir. Hüsusi psihiatriya ise ayrı-ayrı hestelikleri öyrenmekle meşguldur. Psihiatriyanın hazırda bir sıra müstegil saheleri: uşag psihiatriyası, mehkeme psihiatriyası, herbi psihiatriya, ictimai psihiatriya, psihofarmakoterapiya, psihoterapiya, bioloji psihiatriya ve s. yaranmışdır.
Psihiatriya klinik tebabetin müstegil bir bölmesi olmagla yanaşı geyri-tibbi, meselen, felsefe, sosiologiya psihologiya elmleri ile de sıhı suretde elagedardır. Bu da ruhi hesteleri somatik hestelerden ferglendiren bir sıra ictimai-psiholoji, hügugi-etik ve diger sebeblerle elagedardır.
Tibbin ele bir sahesi yohdur ki, orada psihiatriyanın müayine, müalice ve profilaktika metodlarından istifade edilmesin. Tecrübe gösterir ki, psihi hestelerle, ilk növbede psihiatr deyil, diger ihtisasçılar da (nevropatolog, infeksionist, terapevt ve b.) garşılaşırlar. Hesteni operativ müdahileye hazırlayan cerrah, doguş gebul eden mama-ginekolog, kardiolog, stomatolog da psihiatriyanı bilmeli ve gündelik fealiyyetinde ondan istifade etmeyi bacarmalıdır.
Ruhi hestelikler normal psihi proseslerin pozulması ile özünü büruze verir. Bele ki, hestelerde real varlıgın deyişdirilmiş formada gavranılması, ehvali-ruhiyyenin geyri-adekvat deyişmesi ve s. elametler müşahide olunur. Psihi pozuntular zamanı şehsi keyfiyyetlerin, hasiyyetin, ümumiyyetle real varlıgla şehsiyyet arasındakı normal münasibetlerin pozulması geyd edilir. Ona göre de psihi hesteliklere, başga sözle, şehsiyyetin patologiyası da demek olar.
Psihi fealiyyet emeyin ve başga ictimai amillerin te’siri neticesinde yaranmış yüksek guruluşlu materiyanın – beyinin spesifik funksiyasıdır. Demeli, beyin psihi fealiyyet organı, etraf mühit ise onun menbeyidir.
Psihiatriyanı tebabetin diger sahelerinden ferglendiren bir sıra cehetleri hüsusile geyd etmek lazımdır. Bunlardan en başlıcası ruhi pozuntular zamanı şehsin anlagsız olmasıdır. Ye’ni hestenin öz hereketlerine nezaret ede bilmemesi ve özüne garşı tengidin olmamasıdır. Şübhesiz bele hesteler cinayet hereketleri ederse ganun garşısında mes’uliyyet daşımırlar. Psihi hesteliklerin bir çohunun etiologiya ve patogenezinin degig öyrenilmemesi, hesteliyi aşkar etmek üçün obyüektiv müayine metodlarının olmamasını da nezere alsag psihiatriyanün üzerine düşen mes’uliyyeti lazımınca tesevvür etmek mümkündür. Psihiatriyanın bu gösterilen problemleri hemin elmin inkişafdan galması ile deyil, onun tedgigat obyektinin mürekkebliyi ile elagedardır.
XıX esrin ortalarında yaşamış ingilis psihiatrı Modzli demişdir: “Agıl tebietin inkişafının en yüksek, en ali, sonuncu heddidir. Ona göre de o, insanın öyrene bileceyi en çetin, en mürekkeb bir predmetidir. Bu sahede müveffegiyyet elde etmek üçün diger elmlerin yüksek inkişafı lazımdır”.
Müasir psihiatriya bir sıra degig elmlerin: molekulyar biologiyanın, bioloji kimyanın, biofizikanın, immunogenetikanın, kibernetikanın ve başga elmlerin nailiyyetleri esasında inkişaf edir.
Derslik ümumi ve hüsusi hisseden ibaret olub, HHıı fesli ehate etmişdir. Derslikde “Funksional harakterli seksual pozuntular”, “Freydizm, psihoanaliz ve onun mahiyyeti haggında” mövzular öz eksini tapmışdır. Kitabda bir sıra müayine metodları (eksperimental-psiholoji, irsi, epidemioloji ve s.), psihi hesteliklerin Beynelhalg statistik tesnifatı verilmişdir. Bu da gelecek hekimlerin tecrübi işlerinde faydalı olacagdır.
Kitabda şübhesiz güsur ve çatışmazlıglar aşkar edilecekdir. Bu barede öz tengidi geydlerini ve mülahizelerini bize çatdıran ohuculara müellif evvelceden öz minnetdarlıgını bildirir.
